Monitorowanie ekosystemów wodnych

Opublikowano: Kwiecień 2025
Pobrać PDF
EnviroMail_25_Monitorowanie ekosystemów wodnych

Aquaculture Stewardship Council (ASC) to niezależna, organizacja non-profit, która ustanawia globalne standardy zapewniające odpowiedzialną i zrównoważoną akwakulturę, z poszanowaniem ekosystemów wodnych. Standardy ASC koncentrują się na minimalizowaniu oddziaływań na środowisko, w tym na siedliska denne, poprzez wykorzystanie wskaźników abiotycznych (takich jak wolne siarczki i potencjał redoks) oraz biotycznych (takich jak różnorodność gatunkowa i liczebność zespołów fauny dennej).

Wskaźnik EBI

Rozszerzony Wskaźnik Biotyczny (EBI) to powszechnie stosowana metoda naukowa oceny jakości biologicznej wód poprzez badanie zespołów makrobezkręgowców dennych. Wskaźnik ten opiera się na obecności, liczebności i wrażliwości określonych organizmów (takich jak owady wodne, mięczaki, skorupiaki i pierścienice) na zmiany warunków środowiskowych.

EBI jest szczególnie skuteczny w:

• Identyfikacji zmian ekologicznych spowodowanych zanieczyszczeniem organicznym i chemicznym.
• Ocenie bioróżnorodności bentonicznej i odporności ekosystemów.
• Określeniu stopnia wpływu antropogenicznego na siedliska wodne.

EBI wyróżnia się zdolnością do dostarczania bezpośrednich danych o stanie ekologicznym cieków wodnych poprzez integrację informacji ze wskaźników chemicznych i fizycznych.

Standardy ASC wymagają oceny oddziaływania akwakultury z wykorzystaniem kombinacji wskaźników abiotycznych i biotycznych. Same te wskaźniki nie wystarczają jednak, aby w pełni uchwycić złożoność dynamiki ekologicznej.

EBI odgrywa kluczową rolę jako narzędzie do:

• Walidacji i wspierania danych zebranych na podstawie parametrów chemicznych i fizycznych.
• Zapewnienia klarownego obrazu stanu biologicznego, identyfikacji gatunków kluczowych oraz wskaźników degradacji.
• Zwiększenia dokładności ocen stanu ekologicznego dzięki bardziej szczegółowemu zrozumieniu warunków środowiskowych.

ASC nie narzuca konkretnych metodologii oceny oddziaływania na środowisko, lecz pozostawia elastyczność w przyjmowaniu naukowo zweryfikowanych narzędzi.

EBI, dzięki podejściu opartemu na składzie zespołów makrofauny dennej (makrobentosu), może uzupełniać programy monitoringu wymagane przez standardy ASC, zwłaszcza w kontekstach, w których oddziaływania na siedliska denne są trudne do wykrycia wyłącznie za pomocą wskaźników chemicznych i fizycznych.

Podsumowując, ASC jako niezależna organizacja non-profit zapewnia globalne ramy prawne i wartości maksymalne dla odpowiednich certyfikacji, wykorzystując IBE jako praktyczne i naukowe narzędzie do precyzyjnego monitorowania stanu ekosystemów, co zapewnia zrównoważone zarządzanie działalnością akwakultury.

Status ekologiczny ocenia się przede wszystkim na podstawie składu i liczebności następujących elementów:

• Elementy jakości biologicznej (BQE)
• Stan troficzny (LIMeco dla rzek i LTLeco dla jezior)
• Warunki hydromorfologiczne charakteryzujące ekosystem wodny
   

W celu wyznaczenia „statusu ekologicznego” należy określić:

• Elementy biologiczne
• Elementy hydromorfologiczne wspierające warunki biologiczne
• Elementy chemiczne i fizykochemiczne wspierające warunki biologiczne
• Specyficzne zanieczyszczenia

Przy określaniu stanu ekologicznego dominującą rolę odgrywa zatem ocena elementów biologicznych, natomiast inne rodzaje elementów uważa się za zapewniające szersze i jaśniejsze zrozumienie stanu zbiorowisk biologicznych w rozpatrywanym ekosystemie wodnym.

 

Analizy wykonywane w ALS

Prowadzimy analizy ekologiczne cieków wodnych narażonych na zaburzenia spowodowane działalnością antropogeniczną (np. zrzuty ze stadnin/obiektów akwakultury, oczyszczalni ścieków, papierni oraz elektrowni wodnych). Analizy te koncentrują się na elementach jakości ekologicznej, w tym na makrobezkręgowcach dennych, makrofitach i okrzemkach.

 

Makrobezkręgowce

Zastosowany system klasyfikacji nosi nazwę MacrOper i opiera się na obliczeniu wskaźnika interkalibracji multimetrycznej STAR (STAR_ICMi) oraz proporcjonalnej procedurze pobierania próbek z wielu siedlisk.

STAR_ICMi to wskaźnik multimetryczny oparty na zestawie wskaźników (subwskaźników), które dostarczają informacji na temat tolerancji, liczebności/siedliska oraz bogactwa/różnorodności w odniesieniu do danego gatunku. Obliczenia wskaźnika powinny być przeprowadzane w oparciu o specyfikę danego typu.

 

Okrzemki bentoniczne

Stosowany jest wskaźnik ICMi („Multimetric Intercalibration Index”), który ocenia gatunki i ich wrażliwość na zanieczyszczenia. ICMi składa się z dwóch wskaźników:

• "Wskaźnik wrażliwości na zanieczyszczenia" (IPS)
• "Wskaźnik troficzny" (TI)

Wynik jest przekładany na skalę pięciu klas jakości, od złego do bardzo dobrego.

 

Makrofity

Stosowany jest wskaźnik IBMR („Index Biologique Macrophyitique en Rivière”). Wskaźnik ten ma na celu ocenę stanu troficznego (rozumianego w kategoriach intensywności produkcji pierwotnej) i opiera się na wykorzystaniu listy taksonów wskaźnikowych, z których każdy przypisany jest do wartości wskaźnikowej odzwierciedlającej wrażliwość na wysokie poziomy warunków troficznych.

 

Akredytowane analizy

• Analiza mikroskopowa i taksonomiczne oznaczanie makrobezkręgowców: Metoda IBE: APAT CNR IRSA 9010 Manual 29 2003.
• Analiza mikroskopowa i identyfikacja taksonomiczna makrobezkręgowców: STAR Multimetric Intercalibration Index (STAR_ICMi), Manual sand Guidelines ISPRA 107/2014 oraz Manual and Guidelines ISPRA 111/2014.
• Analiza mikroskopowa i taksonomiczne oznaczanie okrzemków - Raporty ICMi ISTISAN 09/19 oraz Manuals and Guidelines ISPRA 111/2014.
• Makrodeskryptory poziomu zanieczyszczenia (LIMeco) ISO 15923-1 2013; UNI 11757:2019; UNI EN ISO 5814:2013; i DM 08.11.2010 SO n 31 Dz.U. nr 30 07.02.2011.
   

Inne i nieakredytowane analizy

• Analiza mikroskopowa i oznaczenia taksonomiczne Makrofity - IBMR NF T 90-395 (AFNOR 2003) i ISPRA, Manuals and Guidelines 111/2014.